Kan zomereczeem (SME) bij paarden gediagnosticeerd worden met een bloedtest?

Om zomereczeem, ook staart- en maneneczeem (SME) genoemd, goed te kunnen behandelen is het belangrijk om zeker te weten dat je paard zomereczeem heeft. Er zijn namelijk veel aandoeningen die zich kunnen uiten in jeuk en daarmee lijken op zomereczeem. Een eerste stap is het doen van de zomereczeem check van Cool4Horses!

Voor het diagnosticeren van zomereczeem bij je paard is het belangrijk om altijd je dierenarts te raadplegen. Hierna kunnen wij je ook verder adviseren. In de blog ‘Zomereczeem: feiten en fabels’ vertelde ik al dat er geen bloedtest is om SME te diagnosticeren. Vandaag gaan we dieper in op het diagnosticeren van zomereczeem en welke stappen er zijn richting een betrouwbare test voor zomereczeem.

Cool4Horses hecht erg aan betrouwbare informatie op het gebied van zomereczeem. Bij ons weten is er nog geen betrouwbare diagnostische test voor zomereczeem commercieel beschikbaar. In ieder geval niet een test die ook in een wetenschappelijk publicatie beschreven is. Er worden door enkele bedrijven wel diagnostische testen voor zomereczeem aangeboden, maar deze zijn voor zover wij weten niet op basis van de juiste knut geformuleerd en ook niet voldoende gevalideerd. Wij leggen dat hieronder verder uit.

Hoe gaat de diagnose van zomereczeem nu?

Paardenarts Jessica Bakker van Paardenpraktijk Utrecht omschrijft op paardenarts.nl hoe de diagnose momenteel in zijn werk gaat. Er wordt een anamnese gedaan met de eigenaar: een vraaggesprek waarbij de paardenarts alles vraagt over het paard en de symptomen (zoals wanneer en waar het jeukt, wanneer het is begonnen, hoe oud het paard is, hoe de huisvesting is). Ook kijkt de arts naar het symptomenbeeld: seizoensgebonden jeuk bij staart, manen en eventueel de buik. Soms zie je ook dat de flanken of het hoofd aangedaan zijn. Eventueel worden andere aandoeningen die jeuk veroorzaken uitgesloten. Helaas is er nog geen betrouwbare (bloed)test voor het stellen van een diagnose.

'Er is geen test voor zomereczeem.'

Want inderdaad, er is geen SME-test beschikbaar. Waar ze in de geneeskunde graag bloedtesten gebruiken om vast te stellen of er een aandoening is, is dat voor zomereczeem bij paarden nog niet mogelijk. Er wordt in verschillende landen wel onderzoek gedaan naar SME-testen, met name op universiteiten. Wageningen University and Research (WUR) is er hier een van. Tijdens mijn studie aan de WUR heb ik meegewerkt aan het ontwikkelen van een SME-test. Het doel van de test is om zomereczeem te kunnen aantonen met een bloedmonster van het paard met ‘vermoedelijk’ zomereczeem.

Hoe werkt een allergische reactie?

Bloed bevat verschillende componenten: plasma, rode bloedcellen en witte bloedcellen (zoals in de afbeelding). Een van deze componenten in plasma zijn antistoffen (ook wel: immunoglobulines of antistoffen). Bij een allergische reactie reageert een bepaald type antistof (het immuunglobuline E of kortweg IgE) op allergenen. Allergenen zijn lichaamsvreemde stoffen die in principe onschuldig zijn, maar waar het lichaam veel te sterk op reageert. Zo bevatten pollen allergenen waar mensen met hooikoorts veel last van hebben. In het geval van zomereczeem zijn paarden allergisch voor allergenen uit het speeksel van knutten.  Deze allergenen komen in de huid van het paard als het door een knut wordt gebeten (lees hier meer over!). Binding van de allergenen in de huid aan de “allergische” IgE antistoffen brengen vervolgens de allergische reactie op gang. De meest herkenbare klacht van een allergische reactie is jeuk. Maar, waarom is dit nu van belang om te weten als we het over een SME test-hebben?

"Er wordt in verschillende landen wel onderzoek gedaan naar SME-testen, met name op universiteiten."

Knutten antigenen

De antistoffen die reageren op ‘knutten antigenen’ zijn dus aanwezig in het bloed van paarden met zomereczeem. Als een dierenarts een buisje met bloed afneemt bij een paard met zomereczeem, kan gemeten worden hoeveel van de IgE antistoffen aan knuttenallergenen kunnen binden. Hiermee kan dan worden getest of het paard hoogstwaarschijnlijk zomereceem heeft.

De knut die verantwoordelijk is voor zomereczeem is Culicoides obsoletus. In tegenstelling tot een aantal andere knuttensoorten (zoals Culicoides nubeculosus and C. Sonorensis) is het nog niet gelukt om deze knut te kweken. Eerdere publicaties (zie referentie beneden) hebben laten zien dat diagnose op basis van C. nubeculosus en C.sonorensis) veel minder betrouwbaar is dan diagnose op basis van C.obsoletus. Maar zoals gezegd is C.obsoletus niet te kweken en het is daarom hoogst onwaarschijnlijk dat de bedrijven die de test op de markt brengen van C.obsoletus gebruik maken. 

Een ander criterium voor een betrouwbare diagnostische test is dat deze goed gevalideerd is. Bij een allergie serumtest wordt bepaald hoeveel van de IgE antistoffen uit serum binden aan allergenen. Alle paarden die blootgesteld worden aan knutten zullen een zekere mate van IgE binding aan knuttenallergenen laten zien, maar dit is (veel) hoger voor paarden die allergisch zijn dan voor niet allergische paarden.  Om te bepalen wat als meest betrouwbare grenswaarde voor IgE binding gehanteerd moet worden om een paard als allergisch dan wel als niet allergisch te beschouwen, moet de diagnostische test gevalideerd worden. Dit gebeurt met sera van paarden met en zonder zomereczeem. Hiervoor is het nodig dat er voldoende sera beschikbaar zijn van paarden waarbij betrouwbaar gediagnosticeerd is of het paard inderdaad (hoogstwaarschijnlijk) zomereczeem heeft of niet. Er zijn wereldwijd maar enkele van deze sets aan sera beschikbaar.

De meest uitgebreide en betrouwbare wordt door de Wageningen Universiteit gebruikt voor het ontwikkelen van een diagnostische test voor zomereczeem. Hiervoor zijn ca. 200 sera van paarden met zomereczeem en 200 sera van gezonde controle paarden afgenomen door een dierenarts met uitgebreide ervaring in het diagnosticeren van zomereczeem. Hierbij is de dierenarts uitgegaan van karakteristieke zomereczeem symptomen en bevragen van het verloop van de symptomen bij de eigenaar (zoals verdwijnen in de winter en bij omstandigheden met veel minder blootstelling aan knutten, jaarlijks terugkeren van de klachten e.d.). Ook werden andere mogelijke oorzaken van de symptomen zoveel mogelijk uitgesloten.

De niet-allergische controle paarden waren altijd afkomstig van hetzelfde grasland waar ook een paard met zomereczeem gediagnosticeerd was, om op die manier te garanderen dat het niet-allergische paard wel ook aan knutten blootgesteld was. Deze set van sera van de Wageningen Universiteit wordt alleen door de Wageningen Universtiteit gebruikt en is nooit ter beschikking gesteld aan commerciële bedrijven. Dit maakt het onwaarschijnlijk dat de testen die momenteel commercieel aangeboden worden afdoende gevalideerd zijn. Mocht er bewijs van het tegendeel zijn, dan horen wij dat natuurlijk graag.

Inmiddels zijn er al 17  knuttenallergenen geïdentificeerd en vervolgens in het lab nagemaakt. Er wordt nu onderzocht hoe met combinaties van deze allergenen de meest betrouwbare bloedtest voor SME gemaakt kan worden. Tijdens mijn Master thesis aan de WUR hebben we de optimale combinatie van IgE bindende allergenen vastgesteld voor die bloedtest. Met de bloedtest kan met bijna 90% zekerheid vastgesteld worden of een paard zomereczeem heeft (sensitiviteit = 91,2%, specificiteit = 86%).

Het einddoel is een betrouwbare test voor zomereczeem

Momenteel wordt er nog hard gewerkt aan het ontdekken van nog meer allergenen om de test nóg betrouwbaarder te maken. Het einddoel is natuurlijk dat de test beschikbaar komt in de veterinaire geneeskunde en op die manier kan bijdragen aan een betere diagnostisering, en uiteindelijk ook een betere behandeling, van paarden met staart- en maneneczeem! Want ‘For the love of horses!’ betekent natuurlijk het beste voor je paard!

Bronnen:

Jessica Bakker, Zomereczeem bij paarden, via: https://www.paardenarts.nl/kennisbank/zomereczeem-bij-paarden/

Culicoides obsoletus extract relevant for diagnostics of insect bite hypersensitivity in horses. van der Meide NM, Meulenbroeks C, van Altena C, Schurink A, Ducro BJ, Wagner B, Leibold W, Rohwer J, Jacobs F, van Oldruitenborgh-Oosterbaan MM, Savelkoul HF, Tijhaar E. Vet Immunol Immunopathol. 2012 Oct 15;149(3-4):245-54. doi: 10.1016/j.vetimm.2012.07.007..

Hallo! Mijn naam is Ivy, ik ben dierwetenschapper, afgestudeerd aan de Universiteit van Wageningen. Mijn scriptie heb ik geschreven over het ontwikkelen van een test om zomereczeem te detecteren. Daarvoor heb ik me verdiept in de oorzaken van zomereczeem onder begeleiding van dr. Edwin Tijhaar. Edwin is veterinair immunoloog en een van de oprichters van Cool4Horses.